Op naar een nieuwe, brede, linkse partij?

Op de politieke ledenraad van de PvdA die zaterdag 23 november in Zwolle werd gehouden, hield partijleider Frans Timmermans een pleidooi om tot een nieuwe, brede, linkse partij te komen. Dus niet alleen moeten GroenLinks en de PvdA daarin opgaan, maar ook andere linkse partijen, van SP tot Partij voor de Dieren. Al erkent hij volgens de Volkskrant van maandag 25 november dat zoiets voor deze partijen ‘nog een brug te ver is’. Wel hoopt hij dat de samenwerking tussen GroenLinks en PvdA, in welke vorm dan ook, ‘zo open is geformuleerd dat ook anderen zich daar mogelijk bij aan zouden kunnen sluiten’. Het lijkt er sterk op dat zijn pleidooi, dat toch iets weg heeft van een schot hagel, vooral wordt ingegeven door een poging twee tegenstrijdige moties over linkse samenwerking, die beide door de politieke ledenraad van de PvdA-leden werden aangenomen, met elkaar te verbinden. En zoals bekend, verbinden is de toverformule om tegenstellingen te overbruggen.

                                 

Motie tegen de fusie: aangenomen

 Deze beide moties zijn te vinden in de PvdA congresbundel. De ene motie werd ingediend door Reshma Roopram, die actief is in de groep Rood Vooruit! die zich tegen fusie met GroenLinks verzet. Deze motie roept het PvdA-partijbestuur op ‘met raads- en Statenfracties en met partij- en vakbondsleden van verschillende generaties gesprekstafels te organiseren voor een open verkenning hoe de PvdA weer een volkspartij kan worden die verschillende bevolkingsgroepen met elkaar weet te verbinden’.

Het resultaat hiervan moet dan op het eerstvolgende congres worden besproken in het kader van ‘het tot stand brengen van brede progressieve samenwerking als basis voor een werkbaar politiek alternatief voor het huidige kabinet’.

Het woord ‘GroenLinks’ valt niet in deze motie – en de motie moet dan ook gezien worden als een poging om de voortgaande samenwerking met GroenLinks een halt toe te roepen. De motie werd met 70% van de stemmen aangenomen.

Motie voor het versnellen van de fusie: aangenomen

 Echter, tegelijkertijd werd ook een motie aangenomen van de groep RoodGroen, die vóór een versnelling van de fusie van GroenLinks en PvdA is. Deze motie, ingediend door Frank van de Wolde, roept het PvdA-partijbestuur op om ‘met het partijbestuur van GroenLinks in gesprek te gaan over het versnellen van het actieplan Samen vooruit en aan te koersen op een besluit om als GroenLinks en de PvdA op te gaan in één politieke partij’.

Deze motie werd met 64% van de stemmen aangenomen. Dat is dus minder steun dan de ‘halt’ motie van Rood Vooruit! Op de website van Rood Vooruit! wordt dan ook geconcludeerd dat het in de rede ligt ‘dat de meest verstrekkende motie van Reshma Roopram, gericht op een echt debat over de politieke strategie en op een perspectief van bredere progressieve samenwerking, voorrang krijgt’.

 Schaduwkabinet

 Ik noemde het pleidooi van Timmermans een schot hagel, omdat de partijbesturen van GroenLinks en PvdA totnutoe geen enkele serieuze poging hebben gedaan om met andere linkse en progressieve partijen rond de tafel te gaan zitten om met hen een vorm van samenwerking te bespreken die de kiezers een alternatief voorlegt voor het huidige extreem-rechtse kabinet. In zijn meest simpele – en haalbare – vorm is dat een gezamenlijk programma op hoofdpunten en een ‘schaduwkabinet’.

Rood Vooruit! heeft het onderzoeksbureau Highberg (missie: ‘Innovatief organiseren’) gevraagd te onderzoeken hoe GroenLinks-PvdA kiezers aankijken tegen een fusie van beide partijen. Dit onderzoek bestond uit een online survey, uitgevoerd door Peil.nl, het bureau van Maurice de Hond.

Uit het rapport blijk dat dit zeer verdeeld ligt: 50% is voor een fusie en 47% is voorstander van een lichtere of geen vorm van samenwerking. Deze groep wil graag dat de partijen apart blijven.

Een fusie van méér partijen dan alleen PvdA en GroenLinks kan evenmin op veel steun rekenen. De meeste steun (20%) is voor een fusie van PvdA, SP en GroenLinks.

Wat wél op grote steun kan rekenen is een ‘schaduwkabinet, waarin vooraanstaande politici van oppositiepartijen alternatieven voor regeringsbeleid voorstellen’. Voor deze vorm van samenwerking hebben de bij Peil.nl aangesloten kiezers van NSC tot Denk in meerderheid aangegeven dit een goed idee te vinden.

Alternatief voor het kabinet Wilders/Schoof

 Nu kun je het wat verdacht vinden dat de resultaten van deze enquête een eind in de richting gaan van de opvatting van de opdrachtgever, Rood Vooruit! En ook in de richting van mijn eigen opvatting. Maar los van deze cijfers: daar zijn goede argumenten voor. Het is uitgesloten dat partijen als SP en de Partij voor de Dieren zich zo maar even zullen melden bij Timmermans om zich aan te sluiten bij GroenLinks-PvdA. De einzelgang waartoe GroenLinks en PvdA hebben besloten om samen Verenigd Links te pretenderen, ontkent eenvoudigweg dat andere linkse en progressieve partijen samen ongeveer evenveel zetels hebben. De veelkleurige waaier die onze parlementaire democratie kenmerkt, dankzij het prachtige, proportionele kiessysteem, laat zich niet in een mal van een tweepartijenstelsel dwingen. SP, Partij voor de Dieren, DENK, VOLT, PvdA, GroenLinks, D66, CU: zij hebben een eigen profiel, geschiedenis, partijcultuur, ideologie en kiezersaanhang. Tegelijkertijd hebben deze partijen met elkaar veel meer gemeen dan met de partijen die nu het extreem-rechtse kabinet vormen. Dát moet het vertrekpunt zijn voor het onderzoeken van, en bouwen aan, een kansrijk alternatief voor het kabinet Wilders/Schoof.

 

Frans Timmermans: de olifant in de kamer van GroenLinks-PvdA

Afgelopen zondag (10 november) was er laat op de avond een gesprek op de TV tussen EO-coryfee Tijs van den Brink en Frans Timmermans in de serie Adieu God? Zoals vroeger in het tijdschrift Opzij mannen langs een feministische meetlat werden gelegd, doet Van den Brink dat nu langs een religieuze, zij het op een zeer niet-belerende wijze. Timmermans was in dat gesprek openhartig, eerlijk en innemend – en als dat criteria zouden zijn voor kiezers voor het uitbrengen van hun stem zou Timmermans zeer hoog scoren.

Helaas is de werkelijkheid anders. De meest gluiperige, leugenachtige en cynische politicus van Nederland, de voor haatzaaien veroordeelde politieke crimineel Geert Wilders, leidt de grootste (éénmans)partij van Nederland.

 Losse flodders uit de X-heup

Timmermans zit in een lastige positie. Hij leidt een GroenLinks-PvdA fractie, die in de oppositie zit, tegenover een extreem-rechts kabinet dat door zijn knullig werkwijze, tenenkrommende ministers en een losgeslagen premier met ongefundeerde beleidsvoorstellen komt, die de politieke én media-agenda domineren. Daarbij opgejaagd door Wilders die vanuit zijn X-heup de ene na de andere losse flodder afvuurt. De GroenLinks-fractie, met 25 mensen de grootste oppositiepartij, verkeert onder leiding van Timmermans in de schaduw van dit geweld.

De olifant in de kamer van GroenLinks-PvdA

Dat neemt niet weg, of beter gezegd, dat dwingt er toe, dat de vraag gesteld moet worden: is Frans Timmermans de juiste figuur om ook bij volgende Tweede Kamerverkiezingen de kar van ‘Verenigd Links’ te trekken? In diverse interviews heeft hij aangegeven daar zeker klaar voor te zijn. Maar binnen GroenLinks-PvdA is dat toch de olifant in de kamer. De verkiezingscampagne is niet geëvalueerd, de partijbesturen zijn druk met het samenwerkingsproject, en er zijn geen interne gremia, zoals een partijraad of ledenblad om hierover te discussiëren.

Mijn stellige indruk is dat door de partijbesturen en beide Kamerfracties dit gebrek aan ledeninvloed wordt gekoesterd om een discussie over het leiderschap van Timmermans te vermijden. Terwijl ze donders goed weten dat in beide partijen – en zeker in GroenLinks – op vele plekken kritiek is op hoe Timmermans campagne heeft gevoerd en, eenmaal in de oppositie, op belangrijke onderwerpen als het Israël-Gaza drama heeft geopereerd.

Etiket ‘elitair’

Hier en daar wordt er wel voorzichtig kritiek geuit. Zoals door Simon Otjes onlangs in De Hofvijver, een tijdschrift van het gerenommeerde Montesquieu Instituut. Otjes is universitair docent Nederlandse politiek in Leiden, lid van GroenLinks en columnist van De Helling, het tijdschrift van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks.

Otjes verwoordt wat al vaak is opgemerkt, nl. dat Timmermans geparachuteerd werd vanuit Brussel en daarmee het moeilijk kwijt te raken etiket ‘elitair’ opgeplakt kreeg. In de campagne richtte hij zich wekenlang op Omtzigt, in de ijdele hoop deze confessioneel naar links te kunnen laten buigen. Daarmee werd een klassieke fout gemaakt, nl. door in de campagne te veel over een eventuele kabinetsdeelname te praten, in plaats van de VVD te bestrijden en de eigen oplossingen over het voetlicht te brengen.

Ongekende capriolen

Tijdens de slepende coalitiebesprekingen was Timmermans lange tijd onzichtbaar, hopend op een breuk, waarna hij het zou mogen proberen. Tot onbegrip van velen in GroenLinks die een felle toon verwachtten tegen het nadere onheil van een extreem-rechts kabinet. En als hij zich soms uitsprak was dat volgens Otjes onvoorspelbaar. ‘Een voorbeeld: op 17 september zei Timmermans tegen de NOS dat hij zich kon vinden in de ambitie van het kabinet om asiel “strenger, sneller en soberder” te maken en tegen BNR dat met het verder versoberen van de asielopvang Nederland door een “menselijke ondergrens” zou zakken.’

Tijdens het belachelijke debat over de regeringsverklaring, begin juli, bleef Timmermans te veel aan zijn zetel kleven, terwijl D66, SP en zelfs het CDA de ongekende capriolen van Schoof cs. aan de kaak stelden.

Gewelddadig en dehumaniserend

De meeste oproer in GroenLinks ontstond over de opvattingen van Timmermans inzake de bloedige aanval van Hamas en de daarop volgende, nu al ruim een jaar durende genocide door Israël in Gaza. In zijn eerste reactie – en dat geldt ook voor zijn reactie verleden week op de Maccabi-rellen in Amsterdam – ontbrak elke verwijzing naar het gewelddadige, dehumaniserende optreden van de staat Israël tegen de Palestijnen.

                  Soldaten met een Maccabi Tel Aviv sjaal trots voor verwoeste huizen in Gaza

In het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA, waarop hij gekozen is, staat een waslijst van maatregelen die getroffen moeten worden om Israël te beteugelen, zoals het opschorten van het EU-verdrag met Israël, het ontmantelen van de illegale nederzettingen en het stopzetten van de militaire samenwerking. In het programma wordt Israël gehekeld, omdat Israël mensenrechten schendt, VN-resoluties aan zijn laars lapt en een onafhankelijke Palestijnse staat onmogelijk maakt.

Maar niets daarvan klinkt door in de eerste reacties van Timmermans.

Feitenrelaas

Op 8 november geeft Timmermans een verklaring uit waarin hij, zonder de feiten te kennen, de rellen in Amsterdam in een antisemitisch frame zet. Na veel kritiek hierop, met name op het meestal rustige en genuanceerde LinkedIn, komt hij op 11 november met een tweede verklaring onder de kop Geen olie op het vuur. Dat zijn eerste verklaring daar ook aan heeft bijgedragen, vermeldt hij niet. Wel benoemt hij in deze verklaring zuinigjes ‘dat een deel van de harde kern van de supporters van Maccabi Tel Aviv zich ernstig heeft misdragen’. En hij wil een debat met het kabinet ‘zodra we beschikken over een feitenrelaas’. Nog afgezien van de vraag of zo’n feitenrelaas van dit kabinet, immers een fanclub van Israël, betrouwbaar is, had Timmermans al in zijn eerste verklaring de werkelijke aanleiding van de rellen moeten benoemen: de genocide in Gaza.

Kamerdebat

 Ook in het Tweede Kamerdebat van 13 november opereerde Timmermans onevenwichtig. Hij ging een eind mee in de zeer eenzijdige, pro-Israël analyses die (extreem)rechts maakte van het gebeuren in Amsterdam, daarbij stelselmatig het antisemitische karakter benadrukkend. Terwijl het, inderdaad af te keuren geweld, zich richtte op de (Israëlische) Maccabi Tel Aviv hooligans, die het geweld in Gaza verheerlijkten en vernielingen aanrichtten. Volgens hooligans-kenner James Montague staan deze hooligans bekend als racistisch en ultranationalistisch.

Timmermans liet in zijn bijdrage in eerste termijn de genocide in Gaza door de Israëlische staat onbenoemd. Pas in een interruptiedebatje met SGP’er Stoffer, waagde hij het in één halfslachtige zin de situatie in Gaza te benoemen.

Terwijl het toch overduidelijk is dat de genocide in Gaza, gesteund door het kabinet Schoof, de verklaring is voor de gewelddadigheden in Amsterdam. En had dus voorkomen moeten worden door de 'supporters' van Maccabi Tel Aviv in Israël te laten. Een gebruikelijk maatregel bij risicowedstrijden.

Is de fusie tussen GroenLinks en de PvdA een gelopen race?

Verleden week bezocht ik sinds lange tijd weer eens een vergadering van mijn GroenLinks-afdeling Amsterdam-Oost. De afdeling telt 1900 leden, waarvan er zo’n dertig aanwezig waren. Op de agenda stond ‘Linkse Samenwerking Stadsdeelcommissie’.

De zeven stadsdelen in Amsterdam hebben ieder een door de inwoners gekozen stadsdeelcommissie, die de centrale stad adviseert over te nemen besluiten die het stadsdeel (be)treffen. Die van Oost heeft 15 leden (3 GroenLinks, 3 D66, 2 PvdA, 2 VVD, 1 SP, 1 DENK, 1 De Groene Basis Piraten, 1 Méérbelangen en 1 De stem van de burger – een afgescheiden lid van GroenLinks).

De afdelingsvergadering moest een besluit of de stedelijke lijn m.b.t. linkse samenwerking ook in Oost gevolgd zou worden.

 

Op Amsterdams niveau was er namelijk al een commissie van GroenLinks aan het werk geweest die een rapport schreef over hoe de linkse samenwerking in Amsterdam vormgegeven moet worden. Op advies van dit rapport werd er in september een referendum onder de Amsterdamse leden uitgeschreven over de stelling ‘GroenLinks neemt in Amsterdam zelfstandig deel aan de gemeenteraadsverkiezingen 2026 en vormt uiterlijk na de coalitieonderhandelingen één fractie met de PvdA’.

De uitslag van het referendum (opkomst van slechts 23,4%) was dat 79,7% deze stelling steunde.

Voor alle duidelijkheid: ik heb tegen deze -dubieuze- stelling gestemd. Vooral om politieke redenen (linkse samenwerking moet breder dan GroenLinks en PvdA), maar ook om praktische, campagne redenen. Hoe leg je kiezers uit dat je apart meedoet aan verkiezingen, maar na de coalitieonderhandelingen één fractie met de PvdA vormt?

Actieplan: Samen vooruit!

Deze gang van zaken is nog vreemder als je bedenkt dat op landelijk niveau de zaak nog niet beklonken is. Beide partijbesturen hebben onlangs een flinterdun Actieplan: Samen vooruit! gepubliceerd (1,5 A4-tje) waarin in zeer algemene, nietszeggende bewoordingen drie pijlers worden benoemd (inhoud, vereniging en organisatie) die verder moeten worden uitgewerkt om in 2026 een besluit te kunnen nemen over de vorm van samenwerking: een blijvende alliantie, fusie, of nieuwe partij. Blijkbaar wordt er van uitgegaan dat een andere, lossere vorm van samenwerking, bijvoorbeeld een stembusakkoord waar ook andere linkse en progressieve partijen aan deel kunnen nemen, niet mogelijk of wenselijk is.

Dat besluit zal in 2026 na de gemeenteraadsverkiezingen worden genomen, terwijl in Amsterdam -en vele andere gemeenten- hierop al voorgesorteerd is.

Dovemensoren

Terug naar de afdeling Oost, waar de afdelingsvergadering zonder veel discussie besloot met 5 stemmen tegen de stedelijke lijn te volgen. Dus bij de verkiezingen van de stadsdeelcommissie, die tegelijk met de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvindt, zal GroenLinks met een eigen lijst deelnemen, om na de verkiezingen één fractie met de PvdA te vormen.

Hoewel in het advies van de stedelijke commissie – en trouwens ook in aangenomen moties door het landelijk congres – wordt bepleit dat de samenwerking met andere linkse partijen moet worden onderzocht, blijkt dit vooralsnog tegen dovemensoren te zijn gericht. Noch op landelijk, noch op stedelijk, noch op stadsdeelniveau lijkt hier enige wil toe te bestaan. En dat is zorgelijk, want een ‘Verenigd Links’ dat alleen uit PvdA en GroenLinks bestaat, zal de voor velen zo vurig gewenste linkse ommezwaai niet maken. Welke peiling van eind oktober je ook bekijkt, GroenLinks-PvdA blijft gelijk of verliest (rond de 25 zetels), terwijl het totaal van andere progressieve/links partijen rond de 30 zetels schommelt.

Fusie gelopen race?

Hoewel op het eerste gezicht de fusie van GroenLinks en PvdA een gelopen race lijkt, kan dat toch anders uitpakken. Omdat er tegenstand is in beide partijen die langzaam maar zeker aan kracht lijkt toe te nemen, zoals de groep Rood Vooruit! in de PvdA. Omdat, als de discussie over de inhoud echt op gang komt, over belangrijke zaken verschillend wordt gedacht. Omdat de olifant in de kamer nog steeds wordt genegeerd, namelijk dat met Frans Timmermans als lijsttrekker verdere groei uitgesloten lijkt.

Daarover een volgende keer meer.