‘Een nieuwe start voor Nederland’ luidt de titel van het
concept-verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA dat op 18 augustus de digitale
snelweg is opgeslingerd. De Volkskrant schreef jl. dinsdag dat het
verkiezingsprogramma kiest ‘voor een uitgesproken linkse koers’, maar dat zegt
meer over hoe deze eens linkse krant naar het politieke midden is afgezakt, dan
over de inhoud van het programma. Het bevat zeker een groot aantal goede, en
ook linkse, voorstellen. Maar juist die voorstellen die een breuk met
kapitalistische ‘logica’ zouden betekenen, ontbreken. Verder worden op
onderwerpen die uiterst actueel zijn, zoals de NAVO en migratie, standpunten
ingenomen die in een links programma niet thuishoren. De passages over Israël
laten de historische context van de onderdrukking en dehumanisering van het
Palestijnse volk onbesproken.
(Voor leden van GroenLinks en PvdA: de hyperlinks in de tekst leiden naar amendementen over het beschreven onderwerp. Wel eerst even inloggen!)
Te weinig sociale huurwoningen
Het programma opent met ‘Meer huizen om in te wonen’, een
nogal ongelukkig gekozen titel, waar je uit zou kunnen afleiden dat eenieder
recht heeft op meerdere huizen om in te wonen. Een reeks van prima voorstellen
passeert de revue. Veel nadruk op nieuwbouw (100.000 woningen per jaar). De
kritiek van vele deskundigen op de eenzijdige oriëntatie van ‘de politiek’ op
nieuwbouw wordt gepareerd met allerlei voorstellen om ook de bestaande voorraad
van woningen én bedrijfsruimtes te gebruiken voor herindeling, optopping en
herbestemming. Toch ontbreken de vérgaande voorstellen die de huidige
woningnood écht zouden aanpakken. Er heeft vanaf 1990 een enorme verschuiving
plaatsgevonden van huur- naar koopwoningen. Was in de grote steden tot 1990 de
nieuwbouw praktisch uitsluitend gericht op huurwoningen, vanaf 1990 is dat fors
gedaald naar ca. 40%. Daarnaast zijn corporaties gedwongen door
achtereenvolgende regeringen (óók met de PvdA erin) een deel van hun betaalbare
huurwoningen te verkopen. Dat heeft ertoe geleid dat het aantal
corporatiewoningen met ongeveer 2,3 miljoen woningen de laatste drie decennia
gelijk is gebleven. De woningvoorraad is in die 30 jaar met zo’n 2 miljoen,
vooral koopwoningen, gestegen. Het aandeel sociale huurwoningen is navenant
gedaald. In diezelfde periode groeide de vraag naar betaalbare woningen fors,
vanwege de ontwikkeling op de koopmarkt en de toename van met name het aantal
eenpersoonshuishoudens. De woningnood treft vooral starters, studenten, statushouders
en arbeidsmigranten. Allemaal mensen met een bescheiden inkomen. Toch houdt ook
het verkiezingsprogramma vast aan slechts 40% betaalbare huurwoningen van ‘de
tienduizenden’ die de corporaties per jaar gaan bouwen. Het programma is vaag
over welk deel van die 100.000 woningen door corporaties gebouwd gaat worden en
welk deel door projectontwikkelaars. Stel dat 40.000 woningen door corporaties
gebouwd gaan worden, dan zijn dat een schamele 16.000 betaalbare huurwoningen
per jaar!. Van de projectontwikkelaars is niets verwachten. Het programma moet
zich duidelijk uitspreken: het streven
moet gericht zijn op de bouw van 100.000 woningen per jaar in de sociale
huursector.
Actieve grondpolitiek
Een belangrijke factor die nieuwbouw, juist ook van sociale
huurwoningen, duur maakt is de hoge grondprijs. Omdat veel potentiële bouwgrond
met vooruitziend blik in handen is van speculanten, al dan niet in de jas van
een projectontwikkelaar, moet een hoge prijs worden betaald, dan wel heeft de
projectontwikkelaar een machtspositie om zeer rendabele -en dus dure- woningen
te bouwen. Maar ook veel gemeenten hebben er een handje van om grond dat in hun
bezit is tegen een forse prijs van de hand te doen voor woningbouw. Het
verkiezingsprogramma besteedt wel aandacht aan enkele vormen van grondpolitiek
om de uitwassen tegen te gaan (‘Een eerlijk deel van deze speculatiewinst
vloeit terug naar de samenleving’), maar de meest effectieve ontbreekt: onteigening
op basis van de gebruikswaarde van de dan geldende bestemming. Ook onteigening
kan als middel worden ingezet.
Het woord ‘erfpacht’ komt in het programma niet voor: toch
het meest effectieve middel om de waardestijging van grond ten goede te laten
komen aan de gemeenschap.
Machtsdeling in bedrijven
Het sociaaleconomische hoofdstuk van het programma heeft als
titel ‘Een inkomen waarmee je vooruit komt’. Het heeft hetzelfde karakter als
het hoofdstuk over wonen. Veel goede voorstellen om de scheefgroei in de
kapitalistische aandeelhouders economie te corrigeren, maar de voorstellen die
echt het verschil zouden maken ontbreken. Voorstellen die door Thomas Piketty
zijn uitgewerkt in het slothoofdstuk van zijn monumentale ‘Kapitaal en
ideologie’. In ‘Bouwstenen voor een participerend socialisme in de eenentwintigste
eeuw’ doet hij voorstellen die ‘het huidige kapitalistische systeem
overstijgen’ en kunnen leiden naar ‘een nieuw, participerend socialisme (…) een
nieuw egalitair perspectief op universele gelijkheid, gebaseerd op sociaal
eigendom, onderwijs en delen van kennis en macht.’
Ik pik er drie uit in de sociaaleconomische sfeer, waar Piketty
ook mee begint.
In het programma wordt terecht opgemerkt ‘werknemers maken
een bedrijf’ en bepleit dat er werknemers komen in de raden van commissarissen.
Dat is te zwak uitgedrukt. De helft van
het aantal commissarissen moet door de werknemers worden benoemd, om zo een
eerste stap te zetten naar een betere machtsverdeling in bedrijven.
Belasting op vermogen
Het programma bepleit terecht een verschuiving van belasting
op arbeid naar belasting op inkomen uit vermogen. Piketty beredeneert
steekhoudend dat een dergelijke belasting nooit zal leiden tot een herverdeling
van vermogen. Immers, zoals de praktijk uitwijst: de verregaande, onbegrensde
cumulatie van vermogen leidt er toe dat de rijkste 10% slechts een schijntje
aan inkomstenbelasting betaalt in verhouding tot hun rijkdom. De concentratie
en cumulatie van vermogen kan alleen een halt worden toegeroepen door het
invoeren van een belasting op het totaal van alle activa
(vermogensbestanddelen) .
Afbouw BTW
Het programma is voor een ‘simpeler en eerlijker
belastingstelsel’, maar hier ontbreekt het meest voor hand liggende, eerlijke
voorstel: afbouw van de BTW. De BTW is een uiterst onrechtvaardige belasting
omdat deze zwaar drukt op allerlei goederen en diensten die voor een normaal
leven nodig zijn, en dus voor mensen met een bescheiden inkomen een veel
grotere belastingdruk opleveren dan de hogere inkomens. Het is ook een
gecompliceerde belasting heffing met drie tarieven, waarbij de verdeling van
goederen en diensten naar die drie tarieven arbitrair is. In het kader van een
rechtvaardige, transparante, begrijpelijke en efficiënte belastingpolitiek is
er alles voor te zeggen de BTW op een
zo laag mogelijk niveau te brengen, liefst 0%, met bij voorkeur één tarief,
waarbij de gederfde belasting inkomsten worden gecompenseerd door
inverdieneffecten (minder bureaucratie, inflatieremmend, toename besteedbaar
inkomen voor mensen met een laag- en middeninkomen) en de elders in het programma
voorgestelde verhoging cq. invoering van progressieve belastingen op inkomen en
vermogen.
Knieval voor Trump
Ronduit stuitend in het verkiezingsprogramma is de knieval
voor Trump om het
defensiebudget te verhogen naar 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp).
De NAVO is een instrument van de machtspolitiek van de VS, die talloze malen
het internationale recht heeft geschonden. Je kunt niet,
zoals het programma in één paragraaf beschrijft, voldoen aan de
NAVO-doelstellingen en tegelijkertijd onafhankelijk willen maken van de VS.
Rusland, met een bbp dat gelijk is aan de Benelux, is aan
oorlogsmaterieel vele malen ondergeschikt aan de NAVO-landen. Verregaande
samenwerking met alle Europese landen op defensiegebied, integratie van
wapensystemen en bevelvoering moet het antwoord zijn op een veronderstelde
Russische dreiging, met parallel daaraan diplomatieke initiatieven.
Tegelijkertijd
moet de VS veel kritischer benaderd worden. Het wordt hoog tijd de Europese
veiligheid en de internationale rechtsorde te verdedigen tegen Amerikaanse
inmenging, fake-nieuws, landjepik, big-tech interventies, steun aan
extreem-rechts, ondermijning van de EU en agressie, onder meer via sancties,
het sneller afbouwen van afhankelijkheden en beleid tegen desinformatie.
Israël en Palestina
De Israël paragrafen zijn kritisch op de oorlog die Israël
in Gaza voert, maar schiet ernstig tekort waar het de Palestijnse kwestie
betreft. Met
geen woord wordt gesproken over het grote onrecht dat de Palestijnen is
aangedaan met de oprichting van de staat Israël, de decennialange terreur
van Israël tegen de Palestijnen, de nederzettingenpolitiek, de dehumanisering
en continue mensenrechtenschendingen, de apartheid en de agressieve rol die
Israël speelt in de regio.
‘Hamas en andere terreurgroepen in Gaza’ worden met sancties
bedreigd, terwijl de historische context Hamas als een bevrijdingsbeweging
definieert, die weliswaar gewelddadige methodes hanteert, waartoe ook vele
andere bevrijdingsbewegingen gedwongen werden om zich van hun koloniale juk te
bevrijden. Het
getuigt van Westers etnocentrisme om daar op deze wijze over te oordelen, daar
waar het Westen zwaar medeverantwoordelijk is voor de decennialange Israëlische
terreur t.a.v. de Palestijnen. Het oudbakken pleidooi voor een
tweestatenoplossing, waar het programma mee komt, is in de huidige situatie, van
een geradicaliseerde Likoud, de toenemende invloed van extreem-rechtse partijen
in Israël, aangevuurd door vanuit de VS geïmporteerde, orthodoxe christenen, volstrekt
misplaatst. Daartoe zal er eerst een fundamentele regime-change in
Israël moeten plaatsvinden.
Migratie
Het concept-verkiezingsprogramma maakt op het gebied van
migratie een onacceptabele draai naar rechts. Een ‘actieve sturing op een
gemiddeld migratiesaldo van 40.000 tot 60.000 per jaar’ is een onmogelijk
streven. Dat migratie saldo bestaat aan de inkomende kant uit migratie van slecht
betaalde, uitgebuite arbeiders uit, of via, Oost-Europa hier binnengehaald door
veelal malafide uitzendbureau’s, buitenlandse studenten, asielzoekers en goedbetaalde
expats. Binnen het EU-schengengebied is er een vrij verkeer van arbeidskrachten.
Verder is niet te voorzien welke verschrikkelijke gebeurtenissen elders in de
wereld vluchtelingenstromen veroorzaken, die voor een klein deel ook in
Nederland terecht komen. Die ‘actieve sturing’ wordt in het programma niet geloofwaardig
uitgewerkt. Zo wordt gesteld: Arbeidsmigratie is nu vooral een verdienmodel
voor werkgevers in laagproductieve en vervuilende exportsectoren zoals de
logistiek, (glas)tuinbouw, de vleessector en metaalindustrie. Wij willen de
economie zo inrichten dat de vraag naar arbeidsmigratie in laagbetaalde banen
afneemt. Dat anders inrichten van de economie vereist een door de overheid gestuurde
planeconomie, maar (helaas) ontbreekt in het programma elk voorstel dat daartoe
zou kunnen leiden.
Elders wordt in het programma (terecht) gesproken van een gewenste,
toenemende arbeidsmigratie gezien de vergrijzing en het pal staan achter het VN
Vluchtelingenverdrag. Kortom, dat
migratiesaldo van 40.000 tot 60.000 per jaar is een staaltje van ongefundeerd
wensdenken, ingegeven door de verkeerde opvatting dat Wilders op deze wijze
de wind uit de zeilen wordt genomen.
Een ander veeg teken is dat het programma procesbeschikbaarheidslocaties
bepleit voor overlast gevende asielzoekers. Procesbeschikbaarheidslocaties
zijn een uitvinding van voormalig staatssecretaris Faber, waar de rechtbank
Noord-Nederland op 1 maart jl. over heeft uitgesproken dat de
vrijheidsbeperking bij plaatsing kansarme asielzoekers in
'Procesbeschikbaarheidslocaties' onrechtmatig is.
Amendementen
En partijleden kunnen tot vrijdag 29 augustus amendementen
indienen die echter pas in behandeling worden genomen als ze ondersteund worden
door 100 andere leden. Deze individualisering van het amendementrecht lijkt een
mooi democratisch gebaar, maar werpt een enorme drempel op. Zeker in
vakantietijd en vooral ook door de chaotische werking van de digitale
amendemententool. De paragrafen waarop amendementen kunnen worden ingediend
zijn in deze tool keurig genummerd, maar de nummers ontbreken in de tekst van het
verkiezingsprogramma…
Hopelijk nemen toch veel leden de moeite om de vele
amendementen die ook op bovengenoemde punten zijn ingediend, te bekijken – en te
ondersteunen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten