Jongeren op dreef bij congressen van GroenLinks en PvdA

Het congres, of beter gezegd, de drie congressen van GroenLinks en PvdA afzonderlijk, alsmede het gezamenlijke congres, lieten een hoopvol beeld zien. Vooral veel jongeren voerden het woord over de vele moties die op de agenda’s stonden, en dat deden ze met bravoure én met goed gefundeerde, linkse opvattingen. Moties over eco-socialisme, verbreding van de linkse samenwerking, voor Palestina, en voor een democratische opbouw van de fusiepartij, om maar enkele voorbeelden te noemen, werden met een grote meerderheid aangenomen. Zelfs het toch niet als links bekend staande Elseviers Weekblad, berichtte daar positief over: Jongeren die in een partij een belangrijke rol spelen: tot voor kort konden politieke partijen daar alleen van dromen. Bij links zijn millennials en gen Z’ers het beu om werkeloos toe te zien hoe de volwassenen er een potje van maken. Ze zullen best radicaler zijn dan de ouderen, maar dat is bepaald niet iets van alleen deze tijd.

Verzuurde Volkskrant

 De verzuurde Volkskrant, althans het commentaar van hoofdredacteur Pieter Klok, laat zien dat de oude politiek van compromissen en vooral niet al te radicaal zijn nog steeds de leidraad vormt voor deze krant. Hij spreekt van een ‘dieptepunt’ en ‘powerplay’ omdat het congres een motie van drie voormalige PvdA-coryfeeën (Cohen, Asscher Oudkerk) met 83% van de stemmen naar de prullenbak verwees. In die motie werd de Tweede Kamerfractie bekritiseerd vanwege de motie die zij in de Tweede Kamer had ingediend om tot een volledig (tijdelijk) wapenembargo tegen Israël te komen. Dat was een logisch vervolg op eerdere wapenembargo moties die de fractie had ingediend, waarin de Iron Dome (de beschermingskoepel tegen raketaanvallen) voor dat embargo was uitgezonderd. Maar nu Israël de aanval op Iran had geopend, opnieuw strijdig met het internationaal recht, was de motie op zijn plaats. Het argument van Klok, van de drie voormalige PvdA-coryfeeën, én van alle rechtse- en middenpartijen en de kletskoppen aan de lultafels van de publieke omroep, dat Israëlische burgers beschermd moeten worden is van een schrijnende eenzijdigheid. Israël is de oorlog tegen Iran begonnen. Israël pleegt genocide in Gaza. Israël maakt zich sinds het ontstaan in 1947-1949 in toenemende mate schuldig aan dehumanisering, vermoorden en etnische zuiveren van de Palestijnen. Israël is een apartheidsstaat, geregeerd door rechts-extremisten. Er is politiek, moreel, noch juridisch geen enkel valide argument om dit misdadige Israëlisch regime met wapens te steunen.

Een veilig huis

Uiteraard haalt Klok de geschiedenis van pogroms en holocaust erbij. ‘Een continent dat er eeuwenlang niet in is geslaagd Joden een veilig huis te bieden, waardoor ze massaal zijn vermoord en verjaagd, heeft de, misschien wel eeuwigdurende, plicht om te zorgen dat er elders wel een veilig huis is.’ Israël zal met nooit een veilig huis zijn, om de simpele reden dat deze staat in 1947-1949 op een misdadige wijze is gevestigd door de verdrijving van 750.000 Arabische Palestijnen die plaats moesten maken voor Joodse westerse immigranten. Bijna 400 Palestijnse dorpen en steden werden verwoest of ontvolkt. De huizen die gespaard bleven, werden weggegeven aan Joodse immigranten en de dorpen en steden kregen een nieuwe – Israëlische – naam. En sindsdien – en dat hoef ik allemaal niet te herhalen – heeft de relatie tussen Israël en zijn Arabische buren verschillende fasen gekend van oorlogen en vredesbesprekingen, waarbij de tweestaten oplossing onder Westerse druk even licht en lucht leek te scheppen. Maar dat is hardhandig door Netanyahu de kop ingedrukt en sinds deze extremist aan de macht is, lijkt elke diplomatieke en rechtvaardige oplossing uit het zicht, temeer omdat hij elke Amerikaanse president uiteindelijk weet te bespelen.

Bezwaren tegen de fusie

De congressen verliepen overigens in een enthousiaste sfeer, anders dan sommige commentaren vanaf hun toetsenbord menen te moeten opmerken. Er waren zo’n 3000 mensen, rood en groen mengden zorgeloos.

Betekent dit nu dat ik mijn bezwaren tegen de fusie heb ingeslikt? Er zijn nog steeds wel wat kritische kanttekeningen tegen de gang van zaken te maken. Zo was het volgende in 2024 besloten in het actieplan ‘Samen vooruit!’ “De verschillende vormen die onze samenwerking kan aannemen – een blijvende alliantie, fusie, of nieuwe partij – moeten in aanloop daarnaartoe uitgezocht worden. Zo kunnen onze leden tegen die tijd een weloverwogen keuze maken.”

Dat is nooit uitgezocht. De val van het kabinet werd door beide partijbesturen aangegrepen om met een referendum de fusie er door te krijgen. Dus van een weloverwogen keuze was geen sprake. Er kon niet uit verschillende alternatieven worden gekozen.

Een belangrijk argument voor mij tegen de fusie van PvdA en GroenLinks was dat dit de samenwerking met de overige progressieve en linkse partijen, die samen minstens evenveel zetels hebben, zou bemoeilijken. Een links/progressieve alliantie was makkelijker te vormen als vanaf het begin alle daarvoor in aanmerking komende partijen op een gelijkwaardige wijze aan zo’n alliantie konden werken. Gelukkig heeft het congres wel met grote meerderheid de motie aangenomen dat er geïnvesteerd moet worden in de relaties met zoveel mogelijk linkse en progressieve partijen (waarbij in ieder geval gekeken wordt naar SP, PvdD, DENK, Volt, D66), met als doel het creëren van een krachtig en overtuigend breed links alternatief onder de noemer '#Keerpunt25'. En als links in een volgende regering werkelijk het verschil wil maken is zo’n brede, linke alliantie hard nodig. Een midden-kabinet van VVD, CDA en GroenLinks-PvdA zal op een forse teleurstelling uitlopen en de linkse oppositie van SP, Partij voor de Dieren, DENK, Volt en D66 vleugels geven.

Het NAVO-standpunt van de Tweede Kamerfractie, het akkoord gaan met de 5% bijdrage, is voor velen, met name ook voor de actieve jongeren, een groot probleem. Het is onbegrijpelijk dat de fractie kritiekloos de NAVO steunt. Dat kan het enthousiasme voor de fusie temperen. Daarover de volgende keer meer.

 

Kies voor een sterke rood-groene alliantie!

Onderstaande motie wordt ingediend op het GroenLinks congres van 21 juni 2025. Veel ondertekenaars zijn nodig! Ben je lid van GroenLinks en wil je de motie mede ondertekenen, laat me dat dan weten: leoplatvoet@gmail.com

 

Het congres van GroenLinks, bijeen te Nieuwegein op 21 juni 2025,

 

Constaterende dat

●      GroenLinks en PvdA de afgelopen jaren steeds intensiever zijn gaan samenwerken;

●      Het oorspronkelijke plan was om de verschillende vormen die de samenwerking kan aannemen – een blijvende alliantie, fusie, of nieuwe partij – zorgvuldig te onderzoeken,^[1] zodat leden hierover in de tweede helft van 2026 een weloverwogen besluit kunnen nemen;

●      Dit ‘principebesluit’ vandaag vervroegd wordt genomen, met als motief ‘duidelijkheid te creëren’ en onze energie ‘volle bak te richten op de wereld veranderen’;

●      Hierbij uitsluitend de optie van ‘een nieuwe (fusie)partij’ in stemming wordt gebracht, zonder dat duidelijk is waarom andere vormen -- zoals een blijvende alliantie of federatie -- geen serieuze overweging meer zijn.

 

Overwegende dat

●      De huidige politieke alliantie oorspronkelijk gericht was op het bouwen aan (brede) linkse machtsvorming, om zo de druk van sociale bewegingen – zoals de klimaat-, woon-, en vakbeweging – vanuit het parlement te versterken, én in beginsel het initiatief te nemen voor regeringsdeelname, analoog aan bijvoorbeeld Keerpunt ‘72/kabinet-Den Uyl;

●      Deze vorm van politieke alliantie nog steeds zeer geschikt is voor het behalen van deze doelen, en ruimte biedt om de groene en rode idealen waarvoor wij staan voorop te stellen;

●      De alliantievorm – in tegenstelling tot een fusie – meer ruimte biedt voor andere links-progressieve partijen, zonder hun partij-identiteit te hoeven opgeven, om zich aan te sluiten en zo een groter machtsblok te vormen;

●      Elders in Europa in het recente verleden vergelijkbare allianties tussen sociaaldemocraten en groenen hebben plaatsgevonden;

●      De politieke alliantie meer ruimte laat voor de verschillende ideologieën, en bijvoorbeeld geen nieuw beginselprogramma vereist, waardoor het risico op afhaken of afsplitsing binnen de achterban – zoals eerder is gebleken bij de fusies die leidden tot PvdA en GroenLinks – aanzienlijk wordt verkleind;

●      De huidige vorm beter aansluit bij de huidige situatie, waarin niet alle lokale afdelingen samen deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 en we in twee Europese fracties vertegenwoordigd zijn;

●      De kans op succesvolle linkse machtsvorming groter is wanneer deze stap zorgvuldig en doordacht wordt gezet, en niet overhaast -- zoals eerdere linkse partijfusies ons hebben geleerd.

 

Roept het GroenLinks partijbestuur op:

●      Voorlopig door te gaan als hechte politieke alliantie, die zich wil profileren als aanvoerder van een bredere links-progressieve krachtenbundeling en streeft naar een zo links mogelijke machtscoalitie;

●      Vanuit een langetermijnvisie verder te bouwen aan deze bundeling van krachten, door:

○      het gezamenlijk verhaal verder uit te werken, zowel wat betreft de ideologische koers als inhoudelijke hervormingsplannen;

○      strategische vraagstukken te beantwoorden over politieke positionering, mogelijke regeringscoalities, publieke profilering en beoogde doelgroepen;

○      te werken aan een democratisch functionerende en inclusieve alliantie met expliciet aandacht voor het versterken van de banden met buitenparlementaire bondgenoten en een interactieve relatie met de samenleving;

●      pas wanneer bovenstaande onderdelen goed zijn uitgewerkt, te overwegen of het toewerken naar een volledige fusie van toegevoegde waarde wordt gevonden.

---

^[1] GroenLinks en PvdA presenteren actieplan ‘Samen vooruit!’, 24 september 2024 https://groenlinkspvda.nl/nieuws/linkse-samenwerking/groenlinks-en-pvda-presenteren-actieplan-samen-vooruit/

Leidt het nieuwe hoofdstuk voor Nederland naar een zeperd?

Onder de nogal zoutloze en richtingloze titel ‘Een nieuw hoofdstuk voor Nederland’ heeft Frans Timmermans zijn visie voor een nieuwe linkse partij op papier gezet. Het is een nogal structuurloos verhaal, waarin programmatische notities over gewenst beleid worden afgewisseld met meer strategische opvattingen over politieke samenwerking en comfort bieden aan de middenklasse.

Timmermans heeft zijn best gedaan om met lenige formuleringen groenlinkse en sociaal-democratische opvattingen aan elkaar te breien, zonder in verkiezingsprogramma-taal te vervallen. Daarbij ligt de nadruk zwaar op sociaal-economische en rechtstatelijke onderwerpen. Over discriminatie en uitsluiting, de positie van vrouwen, culturele verschraling of homofobie wordt weinig tot niets gezegd.

Boetekleed

 Veelbetekenend is dat Timmermans royaal het boetekleed aantrekt: “we zijn maatschappelijke uitdagingen gaan zien als een individuele verantwoordelijkheid, in plaats van een gezamenlijke uitdaging”. “We zijn collectieve voorzieningen als wonen, kinderopvang, de huisarts gaan zien als verhandelbare beleggingsobjecten”. Hij bekritiseert hier zijn eigen PvdA die decennialang de handlanger van de VVD is geweest met het uitverkopen van publieke taken. In zijn visiestuk wemelt het van de, vaak halfzachte, voorstellen om een andere richting in te slaan. Zo moet het profiteursgedrag van private equity aan banden worden gelegd. Ik zou zeggen: verbieden is de effectieve maatregel. Woningbouwverenigingen moeten betaalbare woningen bouwen voor de middenklasse. Starters en mensen met een laag inkomen worden niet genoemd, terwijl voor hen de nood het hoogst is. Timmermans noemt niet de ware oorzaak van de woningnood: de decennialange focus op bevordering van het eigen woningbezit. En benoemt dus niet de maatregelen die deze focus moet keren: afschaffing van de hypotheekrenteaftrek, het wegbelasten van overwinsten bij verkoop, onteigening bij leegstand en oneigenlijk gebruik, en een nieuwbouwprogramma van 100% huurwoningen.

Zijn visie op de gezondheidszorg beperkt zich tot de hoogte van de zorgpremie. Terwijl een radicale ingreep in het private verzekeringsstelsel nodig is: nationalisatie. Dat maakt een eind aan de geldverslindende en bureaucratische uitdijing van de met winstoogmerk opererende ziektekostenverzekeraars.

De mythe van de middenklasse

De kern van de sociaal-economische visie van Timmermans is dat hij een nieuwe verzorgingsstaat wil bouwen om vooral de middenklasse te behagen. Maar ‘de middenklasse’ bestaat niet. Het is een mythe. Vandaar dat een definitie van de middenklasse in zijn verhaal ontbreekt. Want als je analyseert naar inkomen, opleiding, sekse, etniciteit, woonomgeving, religie en culturele identiteit zal blijken dat ‘de middenklasse’ een uiterst gefragmenteerd gezelschap is. Met geheel uiteenlopende, persoonlijke belangen, opvattingen en idealen. Dat geldt overigens ook voor die groepen die zich ‘boven’ dan wel ‘onder’ de middenklasse bevinden. En het is ergerlijk dat Timmermans met name aan de ‘onderklasse’ nauwelijks aandacht besteedt.

Een links programma zal dus nooit ‘de middenklasse’ in zijn geheel aanspreken. Dat moet ook niet het uitgangspunt zijn. Een links programma moest gestoeld zijn op een analyse van de ongelijke machtsverhoudingen die in het reële leven van mensen voorkomen, op het werk, in de woonsituatie, als zorgbehoevende. 

Kapitaal en ideologie

Zo’n analyse heeft de Franse econoom Thomas Piketty (foto) gemaakt in zijn boek ‘Kapitaal en ideologie’. Hij komt tot de conclusie dat die ongelijke machtsverhoudingen het resultaat zijn van een politieke ideologie die is gebaseerd op ‘het absoluut verdedigen van privébezit’. Hij pleit voor ‘een nieuw, participerend socialisme’, ‘een nieuw egalitair perspectief op universele gelijkheid, gebaseerd op sociaal eigendom, onderwijs en het delen van kennis en macht.’ Hij werkt dit verder uit in concrete voorstellen, die het kapitalisme ‘overstijgen’, zoals een machtsdeling in bedrijven tussen arbeid en kapitaal en een progressieve erf-, inkomsten- en vermogensbelasting van 70-90%, waardoor de cumulatie van kapitaal in handen van de rijkste bovenlaag wordt doorbroken, afgeremd en uiteindelijk teniet wordt gedaan.

In het visiestuk van Timmermans ontbreken dergelijke systeem doorbrekende analyses en daarmee samenhangende voorstellen.

Reactionairen en conservatieven

Terecht staat Timmermans ook uitgebreid stil bij de vele bedreigingen van de parlementaire democratie en de rechtstaat, zoals wij die kennen. Hij bestempelt reactionairen als ‘onze absolute tegenpolen’ die een bedreiging vormen voor de democratische rechtstaat en onderscheidt ‘ons’ duidelijk van conservatieven die behoud van de bestaande verhoudingen bepleiten. Hij noemt niet man en paard, maar doelt duidelijk op resp. PVV (reactionairen) en VVD (conservatieven). Hij brengt daarmee bewust een principieel onderscheid aan tussen beide partijen (ongetwijfeld met in het achterhoofd een mogelijke coalitie met de VVD), dat zeer discutabel is. De VVD heeft de weg geplaveid voor de PVV en moet daarop ook afgerekend worden. Zoals vele voorbeelden uit de geschiedenis laten zien is er een gradueel, en geen principieel, verschil tussen reactionairen en conservatieven.

Neoliberale EU

Op het vlak van de internationale politiek laat Timmermans zich kennen als een rechtse sociaaldemocraat. Hij pleit voor een sterke EU, maar laat de neoliberale koerswending die het rapport-Draghi bepleit, met alle ruimte voor multinationals, onbesproken. Hij bepleit een uitstootvrije, elektrische auto-industrie, maar laat de met conflict, uitbuiting en geweld gepaard gaande roofbouw op mens en natuur in o.a. Congo onbesproken. Roofbouw om de materialen te delven die voor de bouw van deze auto’s noodzakelijk is.

Timmermans bepleit solidariteit met Oekraïne en Gaza en herhaalt wat Rutte zo vaak zei: de Oekraïners vechten voor onze vrijheid en veiligheid. Hoe laf is het om Oekraïense jonge mannen en huisvaders voor ónze vrijheid te laten vechten? Als dat écht het geval is, is de steun van het Westen in alles fases van deze oorlog te laat en te weinig. Dan had het Westen vanaf het begin alles moeten geven om de Russen tegen te houden, inclusief boots on the ground, in samenhang met een diplomatiek offensief om Poetin te dwingen zijn waanidee van een groot-Rusland in te slikken.

Dubbelhartig

 Over de Palestijnse kwestie is Timmermans wat dubbelhartig. Hij is noodgedwongen opgeschoven in zijn kritiek op Netanyahu en maakt gewag van  ‘het door mensenrechten gesignaleerde grote risico van genocide door de regering Netanyahu’. Echter in het rapport dat Amnesty International in 2024 uitbracht over de oorlog in Gaza, wordt geconcludeerd dat Israël zich schuldig maakt aan genocide. Het staat zelfs in de (sub)titel van het rapport:  ‘You Feel Like You Are Subhuman’ Israel’s Genocide Against Palestinians In Gaza.

En het Internationale Gerechtshof heeft in diverse vonnissen Israël opgedragen alles te ondernemen ter voorkoming van daden die als genocide kunnen worden beschouwd volgens het Genocideverdrag. Daarmee erkenden zij dat er ten minste een redelijk vermoeden was van genocide of dreiging van genocide en dat de genocidezaak daarom doorgang kon vinden.

Timmermans kan het ook niet opbrengen eraan te herinneren dat Israël al 75 jaar een apartheidsbewind voert, 56 jaar lang Palestijns gebied bezet en 16 jaar lang de Gazastrook blokkeert.

Electorale zeperd in het verschiet

 Uiteraard staat Timmermans ook stil bij de nieuwe linkse volkspartij die er moet komen. Hij heeft gelijk als hij stelt ‘hoe meer linkse en progressieve mensen de krachten bundelen, hoe sterker we staan om de samenleving met onze idealen vorm te geven’. Die brede beweging moet een debatpartij zijn en geen applausmachine. De inzet is om een regering te vormen met sociale en progressieve bondgenoten. Hij wil de hand uitsteken naar partijen ‘in het brede midden, om zo het midden naar links te trekken’. Maar de enige partijen die hij met name noemt zijn GroenLinks en de PvdA. Die moeten opgaan in die linkse volkspartij.

En uitgerekend hierin zit de zwakte van zijn betoog. Een fusie van GroenLinks en PvdA zal de rechter vleugel van de PvdA en de linker vleugel van GroenLinks van die fusiepartij vervreemden. Er is geen enkele strategie of poging andere linkse en progressieve partijen bij het streven naar een krachtenbundeling te betrekken. Dat had kunnen slagen als zo’n bundeling een open eind had gehad. De uiteindelijke vorm had dan afgehangen van de dynamiek die tijdens de gesprekken was ontstaan: een alliantie, stembusakkoord of een gezamenlijk program op hoofdpunten. De fusiepartij die nu dreigt te ontstaan zal er naar mijn inschatting toe leiden dat de SP, de Partij voor de Dieren -en ook D66- zich om electorale redenen juist zullen afzetten tegen GroenLinks-PvdA.  

De linkse fusiepartij, wiens belangrijkste drijfveer is om in de regering te komen, zal zo -door eigen toedoen- gedwongen worden om met het ‘brede midden’ een regering te vormen. Je hoeft geen helderziende te zijn om te voorspellen waar dat toe leidt. Een van compromissen bulkend regeerakkoord en een stevige linkse oppositie. De volgende electorale zeperd ligt dan in het verschiet.